دوره بازرسی جوش

[borhan_3010]

درود بر شما
رشته من مکانیک گرایش طراحی جامدات هستش، از خدمت تون دوتا سوال داشتم:
1- من برای شروع و استارت کار در زمینه بازرسی جوش از کجا و کدوم دوره ها باید شروع کنم؟ چون دوره های زیادی وجود داره: UT, PT, بازرسی چشمی و ..... کدوم دوره واسه بازارکار بهتره واسه من؟
2- می تونم ازتون بخوام مراکز معتبر آموزشی تو تهران رو معرفی بفرمایین که دوره های بازرسی جوش رو آموزش داده و مدرک معتبر بدن؟ خودم طی جستجو هایی که داشتم به حیتان و مرکز مهندسی جوش ایران رسیدم
3- در مورد PQR اگه اطلاعاتی دارین بفرمایین یه جا شنیدم برای بازرسی جوش از بقیه واجب تره؟ PQR چیه؟
پیشاپیش ممنون

[khodaparasti]

درود بر شما،
فکر می کنم راه درستی را در پیش گرفته اید یعنی نخست در مورد دوره های مختلف اطلاعاتی جمع آوری کرده و سپس برای شرکت کردن در آنها تصمیم بگیرید.
1- در مورد دو پرسش نخستتان بهتر است دوستانی که اطلاعات دقیقتری دارند پاسخگو باشند.
2- در پاسخ به پرسش سومتان باید بگویم: گاهی از جوشکاری با عنوان "فرآیند ویژه" (special process) یاد می شود. این تعریف برگرفته از بند 3.4.1 استاندارد معروف ISO 9000 است که بیان می دارد فرآیندی که انطباق محصول حاصل از آن را نتوان به آسانی یا به طور اقتصادی مورد تصدیق قرار داد، غالبا "فرآیند ویژه" می¬نامند. در مقدمه (introduction) استاندارد ISO 3834-1 چنین بیان شده است که چون کیفیت جوشکاری به آسانی قابل تصدیق نیست پس جوشکاری در زمزه فرآیندهای ویژه تعریف شده در ISO 9000 قرار می گیرد. به بیان ساده تر تنها با کنترل کيفيت پس از جوشکاري، امکان تصميم گيري در خصوص کيفيت وجود ندارد و براي اطمينان، بايد پیش از جوشکاری و در هنگام آن نيز نظارت و بازرسي وجود داشته باشد. آنچه در دوره آموزشي به نام WPS-PQR به مدت 3 روز(برخی مراکز آموزشی4 یا 5 روزه هم برگزار می کنند) به آن پرداخته خواهد شد سه حلقه از زنجيره سيستم مديريت کيفيت جوش پیش از آغاز جوشکاری است که عبارتند از چگونگي تنظيم و بررسي مدارک دستورالعمل جوشكاري (Welding Procedure Specification) که کوتاه شده آن WPS است ، گزارش تائيد دستورالعمل جوشکاري (Procedure Qualification Record) که به اختصار PQR خوانده مي‌شود و تائید صلاحیت جوشکار که WPQ نامیده می‌گردد و مخفف Welder Performance Qualification است. ( برخی استانداردها به آن WQT یا WQR نیز می گویند)
WPS يک دستورالعمل نوشته شده است که مسير را براي جوشکار در اجراي جوشکاري بر اساس کد يا استاندارد مورد نظر مشخص مي‌کند. به بيان ديگر هدف از تنظيم يك WPS مشخص كردن جزئيات فرآيند جوشكاري قطعه مورد نظر است. دستورالعمل جوشكاري در حقيقت از پيش، مقادير و محدوده تغييرات پارامترهاي دخيل در جوشکاري را مشخص كرده و مشخصات مواد مورد جوشكاري را نيز دارا است. پس يك دستورالعمل جوشكاري كنترل كننده و متضمن كيفيت قطعه جوشكاري شده مي باشد. بدين ترتيب شرط لازم براي آغاز هر فعاليت جوشكاري در دست داشتن WPS مي باشد.
پس از تهيه WPS بايد اين مطلب ارزيابي شود که آيا با انجام جوشکاري بر اساس اين WPS، جوش ايجاد شده مطابق با مشخصات جوش طراحي شده خواهد بود؟ به عبارت ديگر آيا مي تواند اهداف مورد نظر را برآورده سازد؟ از اين روي بايد WPS به بوته آزمايش گذاشته شود و اين کار توسط تهيه مدرک PQR به انجام مي رسد. براي اين کارtest plate (به آن test coupon يا نمونه آزمون نيز گفته مي شود) با ويژگيهاي ذکر شده در کد يا استاندارد مورد نظر آماده شده و براي انجام آزمونهاي لازم به آزمايشگاه فرستاده مي‌شود. آزمايشگاه از نمونه ارسالي نمونه هاي کوچکتري به نام آزمونه (specimen) تهيه کرده و مورد آزمايش قرار مي دهد. آزمونهاي لازم و نيز معيارهاي پذيرش نتايج آزمون، در کد يا استاندارد مورد استفاده مشخص شده اند. اگر معيارهاي کيفي و کمي استاندارد يا کد مورد نظر برآورده شوند، مي توان WPS را تصويب شده تلقي کرد و آن WPS قابليت اجرا پيدا مي کند. پس به طور خلاصه هدف از انجام آزمايشهای تایید دستور العمل جوشكاري آن است كه نشان دهيم دستور العمل جوشكاري تدوين شده WPS جوشی سالم و با خواص مكانيكي مطلوب و قابل پذيرش در محدوده استاندارد مربوطه، بوجود مي آورد. نتيجه آزمايشها در فرم خاصي ثبت می شود كه به آن گزارش تایید دستور‌العمل جوشكاري(PQR) مي گويند.
ناگفته پيداست که تصويب WPS تنها خصوصيات جوش را تضمين مي کند و نه مهارت جوشکار يا اپراتور جوشکاري را. آشکار است که براي انجام جوشکاري لازم است از فردي که صلاحيت انجام اين کار را داشته باشد استفاده گردد. بنابراين بايد جوشکار، تاييد صلاحيت گردد. فرآيند تائید صلاحیت جوشکار که به کار او اعتبار می بخشد، Welder Performance Qualification نام دارد که به طور اختصاري به WPQ موسوم است. چگونگي تاييد صلاحيت جوشکار در استاندارد يا کد مورد نظر با ذکر جزئيات ذکر شده است.
3- به این نکته هم دقت کنید که در کشور ما و در دنیا تهيه مدارک جوشکاري در پروژه هاي صنعتي نفت و گاز و نیروگاه و کشتی سازی و فراساحل و... در بيشتر موارد بر اساس ASME Sec. IX انجام مي‌شود اما برای جوشکاری و بازرسی سازه های فلزی فولادی از AWS D1.1استفاده می شود. API 1104 نیز برای خطوط لوله انتقال فراورده های نفتی کاربرد دارد. این مطلب از این جهت مهم است که اگر به بازرسی در حوزه ای خاص علاقه مند هستید (یا شرایطش برایتان فراهم است) در دوره تخصصی آن استاندارد شرکت نمایید.(البته سیلابس دوره در برخی مراکز آموزشی به گونه ای است که ASME Sec. IX و AWS D1.1 را با هم پوشش می دهد).

پیروز باشید.

[A.H.Kaloorazi]

دوست عزیز، در پاسخ به سوال اولتون باید عرض کنم که بازرسی جوش شاخه های مختلفی دارد ولی در کل میتوان آنها را به دو شاخه اصلی بازرسی نظارت و آزمونهای غیر مخرب تقسیم بندی کرد. بازرس ناظر متولی اصلی کیفیت جوش است و وظیفه کنترل کلیه مراحل اجرایی جوش (یا همان موضوع صحت جوشکاری) را بر عهده دارد و معمولا منظور از بازرس جوش، همین شخص است. اما دسته دوم را اپراتورهای آزمونهای غیر مخرب (NDT Personel) تشکیل میدهند که بنا بر نوع تخصصشان تنها زمانی که به خدماتشان نیاز باشد به کار گرفته میشوند و وظیفه کنترل سلامت (بدون عیب بودن) جوش را بر عهده دارند. کار این افراد معمولا بصورت فراخوانی میباشد.
حالت سومی هم وجود دارد که عبارتست از بازرس ناظری که تخصص اجرای آزمونهای غیر مخرب را نیز داراست. این افراد به دلیل چندگانگی مهارتشان بیشتر جذب کار میشوند، چرا که اغلب شرکتها ترجیح میدهند یک بازرس بتواند همه وظایف بازرسی را پوشش دهد.
بهترین ترتیب برای آموزش دیدن بازرسی جوش از دیدگاه من بدین صورت است :
- اول گذراندن یکی از دوره های بازرسی جوش. دوره های مختلفی بر اساس استانداردهای متفاوت در کشور برگزار میشود. اما به نظر من دوره AWS-QC1: CWI با توجه به مورد قبول بودن آن توسط بسیاری از سازمانهای معتبر کشور (مانند شرکت نفت، شرکت فولاد، نظام مهندسی ساختمان) مفیدتر خواهد بود.
- دوم گذراندن دوره سطح دو RTI (تفسیر فیلم های پرتونگاری) بر اساس SNT-TC-1A، که از نظر من برای یک بازرس ناظر جوش بدلیل اهمیت و گستره کاربرد این اسناد در پروژه های مختلف جوشکاری، بسیار مهم است.
- سوم گذراندن سایر دوره های آزمونهای غیر مخرب مانند UT، MT و PT. این مدارک میتواند درصورت نیاز کاری و پس از شروع فعالیت به عنوان بازرس جوش اخذ گردد.

در ارتباط با سوال دوم هم باید بگم که خوشبختانه شرکتهای خوبی در تهران در این زمینه فعال میباشند. برخی از این شرکتها (علاوه بر مواردی که شما مطرح کردید) عبارتند از: بهینه کاوش صنعت (BKS) ، توف، آریا آزمون صنعت، طوبی تاک.