1

در چه بخشی از کد به این موضوع اشاره شده است که باید مدارک WPS و PQR پیش از آغاز جوشکاری به تایید برسند؟

به این مورد در کد پرداخته نشده است اما آن را یا در کد ساخت تجهیز مانند بند UW-26(c) ازکد  ASME Sec. VIII (ساخت مخازن تحت فشار) می توان یافت که به صراحت این الزام را بیان کرده است، و یا آن را باید در قرارداد یا سایر استانداردها و دستورالعملهای فنی مورد پذیرش جستجو کرد.

2

آیا باید از آخرین ویرایش کد استفاده نمود؟

بلی- آخرین پاراگراف QW-100.3 را ببینید.

3

آیا فرآيند جوشکاري((welding process يک متغير اساسي (Essential Variable)  است؟

در QW-253 از فرآيند جوشکاري به عنوان يک متغير اساسي نام برده نشده است اما درQW-401 از آن به عنوان يک متغير اساسي ياد شده است.

4

در Appendix E کد، در کنار مفاهیم آشنای P No. و S No. به M No. نیز اشاره شده است. منظور از M No. چیست؟

برخی استانداردها مواد را با روش خاصی دسته بندی می کنند مثلا ASME Sec. IX در QW-420 مواد فلزی را تحت P No. و G No. طبقه بندی می­کند یا API 1104 در بند 5.4.2.2 مواد را براساس حداقل استحکام تسلیم در سه گروه جای می­دهد. AWS B2.1 نیز فلزات پایه (آهنی و غیر آهنی) را در قالب  M No. که کوتاه شده Material Number است، از شماره 1 تا 83 طبقه­بندی کرده است. چدنها در این استاندارد به سه گروه A,B,C بر اساس AWS D11.2 تقسیم شده اند.

5

بر اساس کد ساخت باید آزمون ضربه انجام شود. آیا می توان برای جوشکاری این تجهیز از SWPS استفاده کرد؟    

خیر- مطابق QW-500 در صورت الزامی بودن انجام آزمون ضربه WPS توسط کد ساخت، استفاده از SWPS پذیرفته نیست.

6

آیا یک پیمانکار می­تواند از WPS دیگران (پیمانکار یا پروژه دیگری) استفاده کند؟

QW-201 مسئولیت تهیه این دو مدرک را بر عهده پیمانکار یا سازنده گذاشته است و بر اساس این بند از کد استفاده از WPS-PQR پیمانکار یا سازنده دیگری مجاز نیست اما در بین کدهای ساخت متداول،ASME B31.1  در بند 127.5.3 و ASME B31.3 در بند 328.2.2 برای پرهیز از دوباره کاری، با موافقت کارفرما این مجوز را می­دهند که با برآورده ساختن شرایطی خاص، بتوان از WPS موجود استفاده نمود.

7

آیا فرد مسئول در تهیه WPS-PQR باید مدرک خاصی داشته باشد؟

به این مورد در کد پرداخته نشده است. در ISO 3834 اشاره شده است که یکی از وظایف هماهنگ کننده جوشکاری (Welding Coordinator) می تواند تهیه این مدارک باشد اما برای این فرد درجه تحصیلی یا سابقه کاری مشخصی ذکر نشده و در پیوست A از ISO 3834-5 فقط پیشنهاد شده است که به منظور برآورده شدن الزامات این استاندارد می­تواند دارای مدارکی نظیر IWE (مهندس بین­المللی جوش) یا IWS (متخصص بین المللی جوش) یا IWT (تکنولوژیست بین المللی جوش) باشد. در برخی از کدهای ساخت شرایطی برای بازرس (Inspector) پیش­بینی شده است که در بند 340.4 از ASME B31.3 و 136.1.4 از ASME B31.1 آمده­اند.

8

منظور از کاربر کد (Code user) چیست؟

برآیند بندهای مختلف کد این است که کاربر کد به معنای بخشی است که مسئولیت تایید صلاحیت (qualification)جوشکار یا دستور العمل جوشکاری را به عهده دارد و می تواند هر یک از این موارد را شامل گردد: سازنده (manufacturer)، پیمانکار (contractor)، assembler، نصاب (installer)، کارفرما/بهره بردار (owner/user)، قسمت تعمیرات (repair organization) و غیره.

9

گاهی از جوشکاری با عنوان “فرآیند ویژه” (special process) یاد می­شود. این تعریف در کجای کد وجود دارد؟

این تعریف در کد وجود ندارد بلکه برگرفته از بند 3.4.1 استاندارد معروف ISO 9000 است که بیان می دارد فرآیندی که انطباق محصول حاصل از آن را نتوان به آسانی یا به طور اقتصادی مورد تصدیق قرار داد، غالبا “فرآیند ویژه” می­نامند. در مقدمه (introduction) استاندارد ISO 3834-1 چنین بیان شده است که چون کیفیت جوشکاری به آسانی قابل تصدیق نیست پس جوشکاری در زمزه فرآیندهای ویژه تعریف شده در ISO 9000 قرار می گیرد.   

10

آیا می­توان از کد، برای تهیه WPS و PQR جوشکاری هنگام سرویس (in-service welding) خطوط انتقال گاز که طراحی آن بر اساس ASME B 31.8 انجام شده است، استفاده کرد؟

خیر- درست است که هر دو ASME هستند اما در بند 823.2.1 از B 31.8 اشاره شده است که در این مورد باید از API 1104 استفاده کرد.  این مثال نشانگر این موضوع است که در دست داشتن یک WPS تایید شده، تضمینی برای قابل پذیرش بودن آن برای تمام کدهای ساخت نیست. باید توجه داشت که عموما کد ساخت الزاماتی فراتر از الزامات Sec. IX دارد (overrule)

11

بندهای کد با QW معرفی می شوتد مانند QW-240 یا QW-100.3 . اینها کوتاه شده چه عبارتهایی هستند؟

هدف کد تایید صلاحیت (Qualification) جوشکار و دستورالعمل جوشکاری است و از این روی Q کوتاه شده Qualification و W کوتاه شده Welding است. شماره های پس از آن اشاره به article های پنجگانه کد دارند: Article I که با شماره های 100 تا 199 مشخص می گردد مربوط به کلیات است، Article II با شماره­های از 200 تا 290 برای دستور العمل (procedure)، Article III با شماره­های از 300تا 385 برای تایید صلاحیت جوشکار یا اپراتور جوشکاری (performance)، Article IV  با شماره­های 400 تا 492 برای داده­های جوشکاری و Article V با شماره های 500 تا 540 مربوط به SWPS است.

12

چرا در جداول کد،  P No. 2 وجود ندارد؟

در گذشته عدد 2 به wrought iron  اختصاص یافته بود که با توجه به عدم استفاده صنعتی از آن در دهه­های اخیر، حذف شده است.

13

منظور از S No.  چیست؟

همانگونه که در QW-420 اشاره شده است، .S No نشانگر متریالی است که برای استفاده تحت کدهای B 31 پذیرفته شده است اما در جداول ASME SEC II  نیامده است مانند لولهAPI 5L . گفتنی است از سال 2009 به این سو، S No. از کد برداشته شده است.

14

در جداولQW-422  در برخی موارد برای حداقل استحکام کششی، عددی داده نشده است. چرا؟

اگر QW-420 را ببینید اینها موادی هستند که نباید برای PQR با جوش شیاری (Groove weld) به کار روند.

15

در پروژه­ها مرسوم است که برای لوله با قطر زیر 2 اینچ یک WPS و برای قطر بیش از 2 اینچ، WPS دیگری نوشته می­شود. آیا این بر مبنای کد است؟

خیر- کد برای قطر لوله محدودیتی نگذاشته است اگر چنین بود این موضوع در فرمت پیشنهادی WPS که در پیوست B کد با شماره QW-482 آمده است، با عنوانی مانند pipe dia. Range نمود پیدا می کرد. آنچه در این مورد به اشتباه بدان استناد می شود بند QW-452.3 است که سه دامنه برای قطر خارجی لوله تعریف کرده است اما اگر به عنوان QW-452 توجه کنیم می­بینیم بحث performance مطرح است یعنی تایید صلاحیت جوشکار نه WPS. البته در پروژه­هایی آگاهانه برای لوله های زیر 2 اینچ از فرآیند TIG و برای لوله­های با قطر بالاتر از SMAW استفاده می شود که مستلزم نوشتن دو WPS جداگانه است که این کار به خاطر سوراخ نشدن (نسوختن) لوله با قطر کم انجام می شود نه به دلیل الزام کد.

16

آیا استفاده از مدرک PQR محدودیت زمانی (time limit) دارد؟ به عنوان مثال آیا مدرک PQR با تاریخ 10 سال پیش، در پروژه ای که قرار است اجرا شود، قابل استفاده است؟

برابر بند QW-100.3 کد، استفاده از هر یک از مدارک WPS-PQR-WPQ تایید صلاحیت شده (qualified) در هر تاریخ گذشته (1962 میلادی به بعد) پذیرفته است. تفسیر شماره IX-04-10 که در 10 ژوئن 2004 میلادی انتشار یافته است نیز به آن صحه گذارده است. یادآور می گردد کارفرما یا یک مشخصات فنی می تواند الزامات دیگری در این مورد  لحاظ کرده باشد مانند انجام آزمون PQR پیش از آغاز پروژه در حضور ناظران یا استفاده از مدرک PQR ی که بیش از 3 سال ( کد هر 3 سال یکبار ویرایش می گردد) از زمان تهیه آن سپری نشده باشد.

17

چرا گفته می شود کد ASME Sec. IX و نه استاندارد ASME Sec. IX ؟ آیا کد و استاندارد دو مفهوم متفاوت هستند ؟

کد که برگردان آن به فارسی آیین نامه است، دارای الزامات قانونی (force of law) است همانند آیین نامه 2800 زلزله در مبحث ساختمان که در صورت اجرا نشدن آن پایان کار ساختمان داده نمی شود. در واقع می توان کد را نوعی از قانون در نظر گرفت. در ایالات متحده، AWS D1.1 یا ASME B & PVC از نمونه های پر کاربرد کدها هستند. اجرای استانداردها داوطلبانه است و تنها زمانی اجرای استاندارد الزامی می گردد که یا آن استاندارد به عنوان بخشی از یک قرارداد آمده باشد و یا به عنوان بخشی از یک دستور العمل قانونی ذکر گردد. اما اینکه چرا ASME B & PVC  که Sec. IX نیز بخشی از آن است به صورت کد در نظر گرفته شده است داستانی تاریخی دارد و مربوط به انفجار بویلرها و تلفات انسانی بسیار زیاد آن بوده است. ( بین سالهای 1898 تا 1905 تعداد 3612 بویلر منفجر شد یعنی به طور میانگین روزی یک انفجار و در این حوادث حدود 7600 تن جان باختند) نخستین قوانین مربوط به طراحی بویلر در ایالت ماساچوست در سال 1907 نوشته و اجباری شد. Sec. I در 1914 منتشر گردید و به دنبال آن سایر بخشهای B & PVC منتشر شدند که  Sec. IX در 1937 نخستین بار به عنوان بخشی از Sec. VIII و سپس در 1941 به صورت مستقل منتشر گردید. شایان گفتن است واژه های دیگری نظیر  specification وguide  وRP و … نیز در کاربردهای مهندسی وجود دارند که علاقه مندان می توانند برای مطالعه بیشتر به مراجعی مانند AWS D1.1 CCRM یا  AWS WHB-5یا پیشگفتار Sec. IX مراجعه نمایند.

18

معمولا برای جوشکاری نمونه آزمون PQR جهت ارسال به آزمایشگاه از لوله استفاده می شود. آیا جوشکاری لوله نسبت به ورق مزیتی دارد؟

بند QW-211 روشن می کند که انتخاب نوع مقطع نمونه آزمون به عهده پیمانکار است و ورق و لوله تفاوتی نداشته و پاسخ مثبت روی هر یک باعث تایید دیگری نیز می شود. بنابراین استفاده از لوله مزیت خاصی ندارد. فقط شاید بتوان گفت از آنجایی که برابر بند QW-301.2 ، آن جوشکاری که نمونه PQR را با موفقیت جوشکاری کرده است به طور خودکار تایید صلاحیت می شود ، ممکن است به دلیل کاهش هزینه ها، از این مجوز کد برای تایید صلاحیت جوشکار لوله بهره گرفته شود. البته بایسته است دقت شود متغیرهای اساسی تایید صلاحیت جوشکار (QW-350) با متغیرهای اساسی PQR (QW-250) برای یک فرآیند، قدری متفاوت هستند. همچنین باید در این حالت علاوه بر تکمیل فرم PQR، فرم WPQ نیز با درج متغیرها و دامنه تایید صلاحیت تکمیل گردد.

19

چرا در QW-253 تغییر در قطبیت یا شدت جریان و نیز تغییر از چند پاس به تک پاس هم متغیر تکمیلی (مکمل اساسی)( supplementary essential ) است و هم غیر اساسی (non-essential) ؟ منظور چیست؟

مطابق QW-100.1 باید متغیرهای اساسی و غیراساسی در WPS درج شوند و متغیرهای اساسی نیز حتما باید در PQR به همراه متغیرهای موردنیاز آورده شوند. بند QW-409.4 (یعنی تغییر AC به DC یا بالعکس و همچنین تغییر قطبیت در DC ) یک متغیر غیر اساسی دانسته شده و در نتیجه باید در WPS آورده شود که از چه جریانی (AC یا DC) و یا از چه قطبیتی (در صورت به کار رفتن جریان DC ) استفاده شده است. همچنین همانگونه که می دانید متغیرهای تکمیلی نیازی به ثبت در WPS ندارند و فقط در صورتی که آزمون ضربه اجباری باشد باید در WPS/PQR ثبت شوند. به همین دلیل این متغیر پر اهمیت بوده به ویژه هنگامی که آزمون ضربه الزامی است بنابراین هم متغیر غیر اساسی است و هم تکمیلی. (یعنی اگر فقط متغیر تکمیلی فرض شود در آنصورت هیچ الزامی برای ثبت آن در WPS نخواهیم داشت). در مرور متغیرهایی که تکمیلی هستند نتیجه جالبی بدست می آید یعنی برای هر متغیر تکمیلی متغیری بصورت غیر اساسی وجود دارد که اطلاعات آن در WPS ثبت شود ولی برای قطبیت و جریان یا مورد مشابه یعنی QW-410.9 چنین چیزی وجود ندارد.ضمنا اگر قرار باشد که تمام شرایط QW-409.4 را در WPS لحاظ نماییم در صورتی که آزمون ضربه هم الزامی باشد باید برای الکترودی مانند E7018 که با هر دو منبع قابل جوشکاری است، 3 عدد PQR تهیه شود.

20

آیا فقط کدها و استانداردهای ASME از کاربر می خواهند مدارک WPS و PQR را بر اساس Sec. IX  تهیه کنند؟

افزون بر کدهای ساخت ASME مانند Sections I, III, IV, VIII, XI و B 31.1  یا B 31.3، کدهای API  مانند510، 570 ،  650  و 653 نیز از کاربر می خواهند مدارک WPS و PQR بر اساسSec. IX  تهیه گردد. استاندارد ASTM نیز هر جا نیاز به جوشکاری تعمیری وجود داشته باشد و کد ساخت یا استفاده از قطعه یا تجهیز ASME B & PVC باشد به Sec. IX ارجاع می دهد (مانند بند 9.2 استاندارد ASTM A 487) در سایر موارد، ASTM A 488  برای تهیه مدارک WPS  و PQR و نیز تایید صلاحیت جوشکاران الزام می گردد. شایان ذکر است کدها، استانداردها و spec. های دولتی، نظامی و …  در سراسر دنیا وجود دارند که استفاده از Sec. IX را پیشنهاد داده یا الزام نموده اند. البته همانگونه که می دانید Sec. IX  با این که بسیار فراگیر است اما تنها مرجع تهیه WPS  و PQR نیست و استانداردها و کدهای دیگری نظیر AWS D1.1، API 1104 و EN ISO 15614 به این منظور وجود دارند.

21

چرا کد در مورد اینکه سوابق و مستندات PWHT (گراف، نتایج سختی سنجی و …) تا چند سال باید نگهداری شوند، اظهار نظر نکرده است؟

این کد، آگاهانه تمام جنبه های جوشکاری را پوشش نمی دهد (پارامترهای بسیار زیادی در تائید صلاحیت دستورالعمل جوشکاری و جوشکاران وجود دارد که بیان تمامی آنها در یک کد بسیار دشوار و شاید نشدنی باشد) بلکه با قائل شدن انعطاف برای کاربر کد، قواعدش را معمولا در حالت کلی بیان کرده است. در این مورد نیز باید به سایر استانداردها و دستور العملها مراجعه نمود. ISO/TS 29001 که سال 2003 منتشر شده است و الزامات سیستم کیفیت را برای صنایع نفت و گاز و پتروشیمی بیان می کند می تواند راهنمای مناسبی در این مورد باشد. این استاندارد بازه زمانی 5 ساله را برای نگهداری مدارک و اسناد مشخص نموده است. ISO 9000 نیز 5 سال را مناسب می داند.

22

آیا جنس نمونه آزمون PQR جهت ارسال به آزمایشگاه باید همانند متریال WPS باشد؟

در  QW-211 پیش از ویرایش سال 1998 کد، مشابه بودن الکترود یا سیم جوش و فلز پایه با یکی از موارد درج شده در WPS خواسته شده بود اما در حال حاضر چنین جمله ای در کد وجود ندارد. البته برای لحیم کاری سخت در بند QB-211 این الزام همچنان وجود دارد. در کد بند QW-424

 برای راهنمایی انتخاب جنس نمونه PQR با توجه به جنس فلز پایه WPS آمده است.

23

در نمونه های خمش ریشه که پس از انجام آزمون از آزمایشگاه بازپس گرفته ام، مشاهده می شود سطح گرده جوش سنگ خورده و با فلز پایه همسطح شده است و در واقع reinforcement  جوش برداشته شده است. آیا این کار درست است؟

هدف آزمون خمش در PQR بررسی داکتیلیتی جوش است نه کنترل بی عیب بودن جوش و از این روی انجام مورد بالا پذیرفتنی است.

24

در QW-151.1، 4 قانون برای جدا کردن آزمونه از نمونه برای بدست آوردن مشخصات مکانیکی توسط آزمون کشش  گفته شده است. بر اساس بند (d) اگر ضخامت نمونه ارسالی زیاد باشد می توان چند آزمونه از آن جدا کرد اما باید این برش توسط روشهای مکانیکی انجام شود و استفاده از روشهایی مانند برش پلاسما مجاز نیست. چرا؟

فرآیندهای برش حرارتی با افزایش حرارت ورودی به نمونه ممکن است باعث تحت تاثیر قرار گرفتن خواص آن شوند و این الزام به این دلیل آورده شده است.

25

در عنوان آخرین ستون جدول کشش فرمت پیشنهادی برای PQR، درج کردن نوع شکست (نرم یا ترد) پیش بینی شده است. کد در مورد تکمیل این بخش چه الزاماتی دارد؟

در کد برای این مورد هیچ قانون یا الزامی نیامده است.

26

لوله های پلی اتیلن در هر نیروگاه و پتروشیمی و پالایشگاه کاربرد گسترده ای دارند. آیا کد به چگونگی تهیه مدارک جوشکاری آنها پرداخته است؟

B 31.1 و B 31.3 برای اتصال لوله های غیر فلزی واژه جوشکاری را به کار نمی برند بلکه از bonding استفاده کرده و بجای واژه WPS از BPS استفاده می کنند. راهنمایی ها و الزاماتی در مورد چگونگی جوشکاری و کنترل پس از آن در App. III-5.1 و App.III-6 از B 31.1 و نیز Chapter VII از B 31.3 ذکر شده اند. Sec. IX پیش از این در برخی از code case ها، در مورد اتصال HDPE اظهار نظر کرده بود و شنیده ها حاکیست که قرار است در ویرایش سال 2013 بخش جدیدی با عنوان QP برای پرداختن به اتصال پلاستیکها به کد افزوده شود. 

27

در کد به ویژه در بحث PQR ، به واژه هایی مانند test coupon, sample, test piece, test specimen  برمی خوریم که به نظر مشابه می رسند. معنی دقیق هر یک چیست؟

در بند QW/QB-492 به ترمینولوژی پرداخته شده و واژه ها تعریف شده اند. در فارسی می توان بر اساس آنچه در استانداردهای ملی ایران پذیرفته شده است چنین گفت “نمونه” که معادل specimen یا sample در نظر گرفته می شود عبارت است از نمونه برداشته شده از محصول و “آزمونه” که برابر test piece انتخاب شده است عبارت است از قسمتی از نمونه که پس از آماده سازی تحت آزمون قرار می گیرد. test coupon را می توان همان”نمونه” در نظر گرفت.

28

در بحث PWHT دمای دگرگونی پائيني و بالایی یعنیupper transformation  و lower transformation وجود دارد اما در کد هیچ تعریفی از آنها داده نشده است. درکجا این تعاریف را بیابم؟

این دماها به ترکیب شیمیایی فلز مرتبط هستند. برای فولادهای کربنی و کم آلیاژ با گرم کردن فولاد، ریز ساختار در دمای دگرگونی پائيني به بیش از یک فاز تغییر یافته و با ادامه گرمایش در دمای دگرگونی بالایی فقط یک فاز به نام آستنیت وجود خواهد داشت. جدول 129.3.2 از  ASME B 31.1 دمای دگرگونی پائيني چند آلیاژ پر کاربرد را داده است.